Bas Eickhout noemt de klimaattafels een goed initiatief, met onder meer mooie uitkomsten op het gebied van duurzame energie en de bebouwde omgeving. Tegelijkertijd worden er vooral in de sectoren transport en landbouw belangrijke kansen gemist. In dit verband ziet de Europarlementariër duidelijke parallellen met de stikstofcrisis. “Die is voor een belangrijk deel immers ook een gevolg van de boel alsmaar vooruit blijven schuiven. Nederland heeft voor de landbouw een ongelooflijk intensief exportmodel gecreëerd. Daar zijn we buitengewoon trots op, maar het is gewoon niet houdbaar. Het betekent dat we voortdurend heel veel stikstof importeren en omzetten in mest. Daar komt alle kunstmest nog eens bij en zo lopen we dus tegen onze grenzen aan.”
Sneller in de file
Iets vergelijkbaars zie je volgens de Europarlementariër met de mobiliteit. “Het verkeer komt steeds vaster te staan en tegelijkertijd wil het kabinet dit alsmaar knellender probleem met meer asfalt oplossen. Zelfs notoire autolobbypartijen als RAI en ANWB vinden inmiddels dat beprijzen onvermijdelijk is.” In dit verband vindt Eickhout het onbegrijpelijk dat de VVD blijft denken dat 130-rijden zoveel vrijheid brengt. “Met deze snelheid boek je in een klein land als Nederland nauwelijks tijdwinst, maar kom je vooral met veel meer uitstoot nog sneller in de file te staan. Tel uit je winst. Gevolg van dit bekrompen beleid van de afgelopen 10-20 jaar is dat we nu keihard tegen onze grenzen aanlopen.” Eickhout vindt dit dubbeljammer. “Niet alleen verminderen we te langzaam de bestaande CO2-uitstoot, ook krijgen innovatieve ontwikkelingen nu te weinig de wind mee. Daar komt bij dat ons land op het Europese speelveld door het taboebeleid tal van kansen misloopt. Van gidsland is Nederland verworden tot een probleemland.”
Green Deal
Gelukkig heeft Europa een aantal instrumenten die heel effectief kunnen zijn om achterlopers bij de les te houden. “Dan denk ik onder meer aan CO2- beprijzing of normen stellen waaraan auto’s, landbouw en andere sectoren aan moeten voldoen. Dat gebeurt mondjesmaat, maar ook Europa zelf doet veel te weinig.”
Wellicht komt daar met de pas aangetreden nieuwe Commissie verandering in. Te meer daar het klimaatbeleid wordt getrokken door het tandem Timmermans en Samsom. Volgens Eickhout kan daar hoop uit geput worden. “Samsom zit inhoudelijk goed in het onderwerp en Timmermans wordt verantwoordelijk voor het programma dat van Europa één groene samenleving moet maken. Hiervoor is een Green Deal in de maak. Interessant is in ieder geval dat Timmermans in zijn bekende stijl een groot verwachtingspatroon heeft gecreëerd. Nu is het natuurlijk de vraag wat hij met ondersteuning van Samsom gaat leveren en of zij de strijd durven aan te gaan met een aantal sectoren. Maar met deze twee heb je gewoon wel stevige politici aan het roer. Ik zie het wel positief in.”
Verhoging meerjarenbudget
Eickhout is ervan overtuigd dat Nederland de vruchten kan plukken van een stevige Europese klimaataanpak. Het scheelt bijvoorbeeld enorm indien de EU veel steviger beleid qua CO2-beprijzing gaat voeren. Dan heb je een hele hoop problemen opgelost voor de Nederlandse industrie.” Helaas kan ook op dit punt een Nederlands taboe de voortgang in de weg zitten: de weerstand tegen verhoging van het Europese budget. Toch zal dit volgens Eickhout nodig zijn om door te pakken. “Het verzet tegen de Europese klimaatambities zit vooral in Oost-Europa. Die zullen zich verzetten. Dit geldt zeker voor Polen en Tsjechië met economieën die zwaar op fossiele energie leunen. Meewerken aan verdergaand beleid zullen zij vrijwel zeker koppelen aan een verhoging van Europese steun aan de omschakeling die zij daardoor moeten maken. Dat is niet eens heel onredelijk. Dergelijke financiële hulp moet dan gekoppeld worden aan het meerjarenbudget van de EU, maar Nederland is fel gekant tegen een hogere afdracht. Het zou eeuwig zonde zijn als wordt volhard in die halsstarrige houding. Het kabinet steekt haar kop in het zand door net te doen alsof het om gescheiden discussies gaat.”
Speerpunten
Persoonlijk vindt Eickhout dat Europa de komende jaren vooral veel energie moet steken in de luchtvaart en scheepvaart. Maar ook in de industrie en dan met name verscherping van de CO2-beprijzing in combinatie met het versterken van de innovatieve kracht. “We moeten zorgen dat er investeringen komen zodat de industrie mondiaal echt voorop loopt in de transformatie naar een CO2-neutrale economie. Een hele belangrijke is natuurlijk ook de landbouw. Ik vrees echter dat de huidige landbouwhervorming weer tegen gaat vallen, hoewel de Green Deal mogelijk openingen biedt om ook hier stappen te zetten.”
In de voorhoede
Sowieso hoopt hij dat het milieubeleid via de Green Deal gezien word als dé manier om gewoon als Europa innovatief op kop te gaan. “Te vaak gaat de discussie nu nog over kosten en andere tegenwerpingen. In plaats daarvan hoop ik dat het besef doorbreekt dat klimaatbeleid direct wordt geassocieerd met innovatie en nieuwe banen. Europa heeft alles in zich om in de wereld voorop te lopen met een schone economie. Daarover wil ik het ook vooral hebben tijdens het Grote Klimaat Oplossingen Congres. Vandaar dat de titel van mijn lezing luidt ‘Europa in de voorhoede’.”
Bas Eickhout spreekt tijdens het Grote Klimaat Oplossingen Congres op 3 december in Den Bosch!
