 |
netwerk van milieuprofessionals |
Uitklappen om meer te lezen over de deelsessies.
Laatste update: 13 juni
De sessie wordt ingeleid door drie sprekers vanuit wetenschap, consumentenbelangen en overheid/ministerie die ingaan op risico’s en oplossingen. De bijeenkomst wordt gefaciliteerd door Jean-Marc Abbing, Royal Haskoning DHV.
Risico’s van hormoonverstorende stoffen
De nieuwste wetenschappelijke inzichten wijzen erop dat hormoonverstorende stoffen (EDC’s) de vruchtbaarheid van de mens en/of de vroege ontwikkeling in de baarmoeder kunnen beïnvloeden. In deze lezing willen we ingaan op de risico’s van deze stoffen (blootstelling en gevaar) en een aantal mogelijke oplossingen.
Oplossingen hormoonverstorende stoffen
Bij de oplossingen denken wij aan de rol van de burger (bewustwording en gedragsverandering) en de rol van de overheid (strengere regelgeving en hogere producteisen aan de producten). Burgers kunnen EDC-risico’s verminderen door een bewuste levensstijl, bijvoorbeeld een gezonde voeding kiezen of andere cosmetica gebruiken. Zolang deze stoffen nog toegelaten zijn, kan een bewuste levensstijl ons helpen ons ertegen te wapenen. Hiermee leggen we nadruk op onze eigen rol als burgers en geven we burgers handvatten mee om de regie te pakken in de eigen gezondheid.
Maar de regelgeving en de overheid zijn ook sterk bepalend voor de gezonde keuzes die burgers kunnen maken. De EU heeft recent als onderdeel van de Green Deal een ‘Toxic free Europe’ gelanceerd en een serie wetsvoorstellen waarin hormoonverstorende stoffen worden aangepakt. Gaat dit dan de wetenschappelijk vastgestelde problemen oplossen?
Majorie van Duursen , Professor Environmental Health and Toxicology, Vrije Universiteit Amsterdam
Chantal Vandenbossche , Communications Specialist, WECF, International Ecofeminist Network
Joop de Knecht , Senior policy advisor, RIVM
Jean-Marc Abbing , Senior Consultant Chemicals Management, Environmental and Occupational Hygiene, Royal HaskoningDHV
Jan van de Venis (Lab Toekomstige Generaties) en José Schoormans (oprichter van de Buitenschool) organiseren een Toekomstraad: een groep mensen die zich inleven in Toekomstige Generaties door goed te kijken wat er in de samenleving speelt.
Tijdens deze workshop doen we een inleefoefening in zeven generaties op een groot thema dat iedereen raakt: hoe ziet de mooist mogelijke toekomst eruit en hoe komen we daar? Specifieker kunnen we kijken naar de kortere termijn: waar staan we over 50 jaar, 100 jaar na Grenzen aan de Groei? En we stellen onszelf de vraag: Hoe creëren en realiseren we een goede generatietoets; welke belangen nemen we mee en hoe?
Als input gebruiken we o.a. brieven of tekeningen aan de toekomst van basisschoolleerlingen van De Buitenschool. Mogelijk komen de leerlingen ook zelf aan het woord.
José Schoormans , oprichter van De Buitenschool
De wereld onder onze voeten – de bodem – is een levend systeem. Een systeem met heel mooie eigenschappen, die ons en onze planeet welzijn en welvaart kunnen brengen. Dat kan natuurlijk alleen als we daar goed voor zorgen – en de afgelopen vijftig jaar is dat nog niet zo goed gelukt. Wetgeving helpt maar deels.
En ook al zien steeds meer mensen de onmisbaarheid van de bodem voor de oplossing van hun problemen, nog steeds nemen bodem- en landdegradatie toe. De vele ruimtelijke claims voeren de druk op het systeem steeds verder op.
Dat alles bespraken we natuurlijk eerder in onze sessie ‘Is er genoeg NL voor onze transities?’. Daar bleek dat die ruimte er niet zonder meer is. Niet alles kan, niet alles kan overal en het samengaan van functies, voor zover mogelijk, is vereist. Dat vraagt om afstemming en samenwerking. We zullen dus samen aan de bak moeten om de mogelijkheden van het onderaardse duurzaam in te zetten. Hoe? Dat gesprek gaan we in deze sessie met u aan. En we laten voorbeelden zien!
Kom naar de sessie en:
Luister, huiver en doe mee tijdens onze sessie. Maar laat je vooral inspireren om samen te werken aan een leefbare aarde!
Margot de Cleen , Senior Advisor Soil and Water Policy, Rijkswaterstaat
Nele Bal , Policy Coordinator Soil Care, OVAM
Ellen Luyten , Policy Coordinator Soil Care, OVAM
Jan Willem Erisman , Hoogleraar Milieu en Duurzaamheid, CML, Universiteit Leiden
Marissa Frambach , Projectadviseur Bodem en Ondergrond, TAUW, bestuurslid, JongBodem
In deze bijzonder workshop krijgen we een unieke inkijk in het inheemse perspectief op hoe wij onderdeel zijn van alles om ons heen en hoe deze balans in vele inheemse gemeenschappen al tienduizenden jaren in stand wordt gehouden.
Aan de hand van Dr. Richard Walley, Aboriginal Nyoongar Elder uit West Australië bekijken en ervaren we hoe we deze eeuwenoude wijsheden kunnen vertalen naar onze huidige wereld en de uitdagingen daarin. Op deze manier krijgen we perspectief en werkbare inzichten voor de scenario’s naar de toekomst. Dr. Walley zal een inkijkje geven in de Nyoongar Law en de krachtige projecten waar hij in Australië bij betrokken is om zorg te dragen voor het snel uitdrogende landschap. Denk hierbij aan Plant Rights, Land regeneratie, stimulering en herintroduceren van landmanagement tradities i.s.m. Aboriginals communities, etc. One of a kind.
Raki Ap , ambtenaar bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken en klimaat- en anti-racisme activist
Richard Walley , Aboriginal performer
Deze sessie is vol, u kunt een andere sessie uit deze ronde kiezen.
De globale biodiversiteitscrisis krijgt steeds meer aandacht als één van de meest fundamentele problemen van onze tijd. Grote natuurorganisaties pleiten al heel lang voor meer aandacht voor deze crisis en nemen vaak het voortouw in discussies over mogelijke oplossingen. Wat opvalt is dat ‘grenzen aan de groei’ als onderdeel van een bredere kritiek op het dominante economisch model nog maar een marginale rol spelen in deze oplossingen.
Bram Büscher en Robert Fletcher van de Wageningen Universiteit beargumenteren in hun boek The Conservation Revolution dat modern natuurbehoud gebaseerd op beschermde gebieden en ‘ecosysteemdiensten’ altijd al een tegenstrijdige en knellende relatie heeft gehad met economisch groei. Zij stellen dat deze twee centrale activiteiten de vervreemding tussen mens en natuur verder aanwakkeren en niet fundamenteel stelling nemen tegen een onduurzame economie gebaseerd op groei. Büscher en Fletcher ontwikkelden ook een alternatief: ‘verbindend natuurbehoud’. Dit is expliciet gestoeld op het leren samenleven met biodiversiteit en wat rest van de natuur binnen een economisch model dat grenzen wél duidelijk benoemd en accepteert.
In dit panel bespreken we de relatie tussen natuurbehoud, biodiversiteit en grenzen aan de groei, en of en hoe grote natuurorganisaties worstelen met de groeikwestie. Ook bediscussiëren we of ‘verbindend natuurbehoud’ een realistisch plan is voor de toekomst van natuurbehoud.
Danielle Hirsch , Directeur, Both ENDS
Kirsten Schuijt , Directeur WWF
Lyda den Hartog , Waarnemend directeur Natuur, Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
Coenraad Krijger , Directeur, IUCN NL
Deze sessie is vol, u kunt een andere sessie uit deze ronde kiezen.
Deze sessie stond eerder vermeld in ronde B.
In deze sessie is de centrale vraag: Is Grenzen aan de Groei anno 2022 nog steeds relevant voor oplossingen of staat het concept die inmiddels in de weg? Eerst geven we een historisch overzicht: Welke veranderingen in denken en beleid heeft Grenzen aan de Groei van 1972 tot 2022 bewerkstelligd? Welke beperkingen bleek het concept te hebben? Is het wellicht soms ook contraproductief geweest?
Vervolgens is er een debat met een panel van deskundigen die allemaal een verschillende visie hebben op de vraag of en zo ja hoe we het concept van 2020 tot 2072 kunnen gebruiken als aanjager van effectieve oplossingen. Hierbij zullen vragen aan de orde komen als: Kunnen we binnen het bestaande sociaal-economische systeem binnen de grenzen blijven via progressieve bijsturing met technologie en gedragsverandering? Of is er een verandering nodig naar een fundamenteel ander systeem (de-growth, no-growth, post-growth, donut economie)? En zo ja, kan dat geleidelijk, parallel aan het huidige systeem of pas na ineenstorting daarvan? Gezien het internationale karakter van zowel grenzen als oplossingen: wat kan Nederland als klein land doen?
Vervolgens gaan inleider en panelleden in debat met het publiek.
Geert Buelens , hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde, Universiteit Utrecht
Linda Steg , hoogleraar sociale psychologie, Rijksuniversiteit Groningen
Bernard ter Haar , adviseur ABD TopConsult, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelatie
Wouter Veening , Directeur, Institute for Environmental Security
Petra van Egmond , Programmaleider / senior projectleider, PBL Planbureau voor de Leefomgeving
Alphons Rommelse , communicatieadviseur, Rommelse Communicatieadvies
‘Grenzen aan de groei’ bestaat 50 jaar. De conclusies uit dit baanbrekende rapport krijgen inmiddels brede bijval in de wetenschappelijke wereld. En nog belangrijker: ze zijn in de realiteit zichtbaar. En dat is slecht nieuws. De mensheid en de ecologie zitten midden in het donkerste scenario uit het invloedrijke rapport uit 1972: overshoot & collapse.
Die wetenschap is helaas niet genoeg om het tij te keren. ‘Pas als we ook op gevoelsniveau durven laten binnenkomen wat we mentaal weten en zien gebeuren, zal regeneratie van de wereld om ons heen mogelijk worden,' aldus Club van Rome-voorzitter Bas Jurres.
Daarom is de Nederlandse Associatie van de Club van Rome begonnen met kleine en grote ‘opschoonexperimenten’. Door innerlijke angsten en overtuigingen die ons in de weg zitten op te ruimen, kunnen we de weg effenen voor diepgaande regeneratie op alle fronten. Van onze relatie met onszelf tot relaties tussen mensen onderling en die tussen mensen en al het andere leven op aarde.
In deze workshop zal Bas Jurres de dialoog aangaan met de deelnemers. Aan de hand van een aantal korte experimenten gaan ze samen op zoek naar de essentie van de grootste transformatie van onze tijd.
In 1972 bedroeg het aantal mensen op aarde ca. 3,8 miljard. Eind 2022 zal de wereldbevolking de 8 miljard passeren. Voor 2050 verwachten we 10 miljard mensen. Daarna zal de wereldbevolking naar alle waarschijnlijk stabiliseren en op den duur weer dalen. In samenhang daarmee heeft de ‘groene revolutie’ in de jaren 60-80 gezorgd voor opbrengstverhoging van de landbouw en daarmee voedselzekerheid. Maar er waren ook vele negatieve effecten voor mens en milieu.
De vraag is nu hoe we landbouw en voedselvoorziening de komende 50 jaar verder kunnen ontwikkelen met inachtname van mens en milieu. Deze vraag is des te ingewikkelder omdat landbouw en voedselvoorziening kwetsbaar zijn, zoals niet alleen de bevolkingstoename maar ook het verlies aan biodiversiteit, klimaatverandering en recent de corona-crisis en de oorlog in Oekraïne laten zien.
In deze sessie gaat agronoom prof. Rudy Rabbinge in op de ontwikkeling van landbouw en voedselvoorziening de komende 50 jaar uitgaande van ‘best ecological means’. Twee jonge landbouwers plaatsen hier kanttekeningen bij vanuit hun eigen gangbare of biologische praktijk. Een financieel en milieukundig gezond bedrijfsmodel is daarbij het uitgangspunt.
Voor de discussie zijn specifieke aandachtspunten:
Rudy Rabbinge , emeritus professor, Wageningen Universiteit & Research
Tijdens deze workshop zal Karin Jansens een buitenprogramma faciliteren met als thema: ‘Toekomstwaarden voor de aarde met hoofd, hart en handen.’
Doel is om de deelnemers op een ontspannen manier in verbinding te brengen met elkaar, de natuur en hun persoonlijke waarden voor een duurzame toekomst.
Centraal staat de vraag: ‘welke waarden zijn belangrijk voor een duurzame toekomst?’ In welke richting wijst jouw duurzame kompas? Waar sta je? Waar wil je heen? Ben je al goed op weg? Welke stappen wil je zetten? Wat/wie heb je daarbij nodig? Hoe ga je daarbij samenwerken? We gaan tijdens de workshop naar buiten en gebruiken de natuur als spiegel en inspiratiebron.
Opbrengsten de workshop zijn:
Karin Jansens , MVO Nederland
We bespreken wat de komende jaren nodig is om de zogeheten Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) in het milieu terug te dringen.
Tessa Lange van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat zal op dit thema de hoofdlijnen van de inzet van het kabinet toelichten. Nicole Janssen van het RIVM zal in gaan op het onderwerp cumulatie van chemische stoffen in de leefomgeving. De industriële emissies van ZZS worden gereguleerd via vergunningen. Bij deze emissies gaat het vaak om mengsels van meerdere stoffen waaraan mens en milieu gelijktijdig kunnen worden blootgesteld (cumulatie). Het RIVM heeft in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat verkend hoe deze cumulatie meegenomen zou kunnen worden bij de vergunningverlening.
Na deze twee presentaties bespreken we in de sessie wat nodig en haalbaar is in het streven naar een milieu zonder Zeer Zorgwekkende Stoffen. Wat betekenen de verschillende opties voor bedrijven en overheden, maar ook voor burgers?
Tessa Lange , Kabinetsbeleid Zeer Zorgwekkende Stoffen, Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
Nicole Janssen , Cumulatie in vergunningen voor industriële emissies, RIVM
Monique Bosman , Teamcoördinator Nationaal Stoffenbeleid, Ministerie van Infrastructuur & Milieu
Krijgen we te maken met dubbel zo snelle opwarming van de aarde in de komende 50 jaar door schonere lucht? Zo ja, hoe kunnen we dit dan voorkomen?
Samen met o.a. oud NASA-directeur en klimaatwetenschapper James Hansen onderzoekt Leon Simons (Club van Rome Nederland) het effect van zwavel aerosolen op het klimaat. NASA-satellieten en oceaandata laten zien dat de aarde in de afgelopen 20 jaar driemaal zoveel extra warmte heeft opgenomen. Dit valt samen met de sterke vermindering van de zwaveluitstoot door met name scheepvaart en kolencentrales. Zwavel en de daardoor versterkte wolkvorming zorgen voor reflectie van zonlicht naar de ruimte. Dus waar de uitstoot vermindert, wordt meer zonlicht geabsorbeerd. Dit effect is onder andere waargenomen in Europa en in gebieden van drukke scheepvaart, waar de zwaveluitstoot met zo’n 80% is afgenomen.
In deze sessie zullen we dit effect bespreken en gaan we met de milieubeweging in gesprek over de dilemma’s die hierbij komen kijken. Heeft de invloed van zwavel op het klimaat te weinig aandacht gekregen in het verleden? Kan klimaatverandering door zwaveluitstoot gezien worden als onbedoelde geo-engineering? Hoe kunnen we de invloed van de mens op het milieu beperken, zonder geconfronteerd te worden met extreme klimaatverandering?
Leon Simons , Board member, Club of Rome NL, social entrepreneur, Magic Ventures BV
Deze sessie stond eerder vermeld in ronde A.
In 2020 begon Peter Akkerman (medeschrijver van het Nationaal Milieuprogramma NMP) een van de meest vooruitstrevende participatietrajecten van Nederland, samen met een groep enthousiaste jongeren. Vanuit de gedachte ‘voor jongeren, door jongeren’ discussieerden ze meerdere keren per week tot diep in de nacht hoe ze samen de JMR konden opzetten.
Nu heeft de JMR al meer dan 80 leden en oud-leden en zitten ze structureel aan tafel bij het ministerie van IenW om input te leveren op het NMP. Ze doen dit door meningen van jongeren op te halen en die te vertalen naar interactieve sessies en beleidsnotities. Doel is om de stem van een zo breed mogelijke groep jongeren te vertegenwoordigen, zodat het milieubeleid echt toekomstbestendig wordt en vele generaties meegaat. Thema’s die de jongeren aandragen en die nu worden meegenomen in het schrijfproces van een nieuw NMP zijn o.a. de generatietoets, lichtvervuiling en het inzetten op duurzame gedragsverandering.
Peter Akkerman , (senior)beleidsmedewerker, Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
Willem Grootoonk , voorzitter, Jongerenmilieuraad (JMR)
