 |
netwerk van milieuprofessionals |
Als reactie op de polycrisis [1] is een nieuw paradigma aan het ontstaan dat de gezondheid van mens en planeet (planetary health) combineert met planetaire rechtvaardigheid, veiligheid en welzijn, ook voor toekomstige generaties.
Wat betekent dat nieuwe paradigma, hoe maken we het een realiteit? Wat vraagt het van mensen overheden, organisaties en professionals? Welke governance, kennis en kunde zijn nodig?
Steeds duidelijker is dat de planetaire grenzen worden overschreden [2]. Deze ecologische rampen zijn verbonden met maatschappelijke, humanitaire, geopolitieke, economische en politieke crises. Daarom wordt wel gesproken over “polycrisis”. Systeemverandering is nodig, maar welke en hoe?
Duidelijk is dat brede en veelzijdige perspectieven en verhalen nodig zijn om de enorme maatschappelijke opgaven aan te pakken. We komen er niet met – de zeer noodzakelijke - slimme technische, juridische en economische interventies alleen. We zullen anders naar onszelf, onze omgeving en onze toekomst moeten kijken en daar praktische consequenties aan verbinden.
We hebben een mondiaal perspectief nodig en moeten dat verbinden aan het persoonlijke en lokale perspectief. Want hoe blij zijn we met een duurzame oplossing die ergens anders op de planeet negatieve effecten heeft? En hoe brengen we mondiale opgaven in verband met wat we hier en nu doen?
Ook hebben we hebben inclusieve en gedragen perspectieven nodig. Want voeren we wel het juiste gesprek, als een groot deel van de mensen en de natuur niet meepraten?
De visie op de mens in relatie tot de natuur verschuift (“van ego naar eco”). We zijn niet alleen onderdeel van de natuur, maar er ook afhankelijk van. We hebben meervoudige perspectieven nodig. Want we kunnen de inzichten van andere culturen, wereldbeelden en kunst goed gebruiken.
We hebben een toekomstperspectief nodig. Want we hebben hoop nodig en behoefte aan visies, beelden en verbindende verhalen over ontwikkeling, welzijn en bloei binnen de grenzen van het draagvermogen van de planeet en in verbinding met ander leven. De werelddoelen (SDG’s[3]) vormen een goed richtpunt. Planetary boundaries geven de grenzen aan. Planetary health en planetary justice bieden nieuwe concepten.
Met deze brede concepten gaan we aan de slag. We gaan de complexiteit omarmen en daarin onze richting zoeken.
De club van Rome noemde het in 1972 de grenzen aan de groei. De groep rond Rockström draaide het om en schetste in 2009 een set van negen grenzen waarbinnen de mensheid door kan gaan met ontwikkelen en bloeien tot in de verre toekomst: de safe operating space for humanity. Inmiddels lijken we vijf van deze negen grenzen al te overschrijden.
Rechtvaardigheid is zowel een morele eis als een praktische noodzaak. Milieuoplossingen die niet rechtvaardig zijn, roepen grote weerstanden op en zijn niet effectief.
Planeetrechtvaardigheid stelt ons vragen over vrijwel elke gewoonte, keuze of interventie, niet alleen nationaal, maar ook globaal en lokaal.
Daarnaast is de planeet ook een symbool; de foto uit de ruimte van de blauwe levende knikker (‘the blue marble’) in een onherbergzame en levenloze, oneindig grote ruimte. Die illustreert de wonderbaarlijkheid, de kwetsbaarheid en de onderlinge verbondenheid.
De planeet als symbool daagt ons uit om naar de brede context en de systeemsamenhangen te kijken (‘we are crew of spaceship earth”) en het samen zien te rooien.
Planetair denken geeft zich rekenschap van de begrensdheid van zowel de mens als de aarde en omarmt tegelijkertijd de diversiteit van gezichtspunten en levenswijzen.[4]
Op de Nationale Milieudag gaan we dat planetaire denken concreet maken. We nodigen partners uit om ons samen vanuit die lens te verdiepen in onderwerpen als de eiwittransitie, mensen- en natuurrechten, effecten van consumptie, systeemverandering, ongelijkheid, verontreiniging, global commons, inheemse volkeren, veranderstrategieën en werelddoelen (SDG’s).
Heb je een vraagstuk dat je door de lens van planeetrechtvaardigheid wil bekijken? Laat het ons weten! We denken graag mee over een evenement of een deelsessie op de dag zelf. Mail naar: kniruhcs.m@vvm.info.
[1] https://www.weforum.org/agenda/2023/03/polycrisis-adam-tooze-historian-explains/. En Jan Rotmans schetst 11 verbonden transities: https://janrotmans.nl/
[2] https://pubs.acs.org/doi/10.1021/acs.est.1c04158
[3] https://www.un.org/en/conferences/SDGSummit2023
[4] Thijs Lijster; Wat we gemeen hebben, p. 275
10 november 2023
09:00 - 17:00
Provinciehuis Zuid-Holland, Den Haag
De organisatie van deze bijeenkomst is in handen van de VVM.
Projectgroepleden: Onno van Sandick, Sarah Herforth, Peter Akkerman, Raki Ap, Patricia de Cocq, André Rodenburg en Minke Schurink